Rażące niedbalstwo w upadłości konsumenckiej – definicja, konsekwencje i jak się bronić w 2025
Rażące niedbalstwo w upadłości konsumenckiej to skrajny brak ostrożności prowadzący do niewypłacalności. Konsekwencja: wydłużenie planu spłaty do 36-84 miesięcy (3-7 lat). Od 2020 roku nie dyskwalifikuje z upadłości. Sąd ocenia indywidualnie na podstawie art. 491²¹ ust. 3 Prawa upadłościowego.
Czym jest rażące niedbalstwo w kontekście upadłości konsumenckiej?
Rażące niedbalstwo w kontekście upadłości konsumenckiej oznacza sytuację, w której dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności w sposób skrajnie nieostrożny, lekkomyślny lub przewidywalnie szkodliwy dla własnej sytuacji finansowej. Nie chodzi tu o każdy błąd finansowy, ale o przekroczenie elementarnych, minimalnych zasad staranności, które są oczywiste dla rozsądnie myślącego człowieka.
Zgodnie z art. 491²¹ ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1530), jeśli sąd stwierdzi, że dłużnik doprowadził do niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień wskutek rażącego niedbalstwa, może ustalić plan spłaty wierzycieli na okres od 36 do 84 miesięcy (3 do 7 lat) zamiast standardowych maksymalnie 36 miesięcy.
Złóż samemu wniosek o upadłość konsumencką w 3 godziny.
Definicja prawna – co mówi doktryna i orzecznictwo?
Rażące niedbalstwo jest jedną z form winy nieumyślnej. Zgodnie z art. 355 § 1 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do wykonania zobowiązania z należytą starannością. Rażące niedbalstwo oznacza niezachowanie minimalnych, elementarnych zasad tej staranności.
Czy rażące niedbalstwo dyskwalifikuje z upadłości konsumenckiej?
Odpowiedź: NIE (od 2020 roku)
Do 31 grudnia 2019 roku rażące niedbalstwo było bezwzględną przesłanką oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Oznaczało to, że dłużnik w ogóle nie mógł skorzystać z procedury upadłościowej.
Od 1 stycznia 2020 roku (po nowelizacji Prawa upadłościowego) zasady uległy zmianie. Obecnie:
- Rażące niedbalstwo NIE dyskwalifikuje z ogłoszenia upadłości
- Sąd może ogłosić upadłość nawet przy stwierdzeniu rażącego niedbalstwa
- Konsekwencją jest wydłużenie okresu planu spłaty do maksymalnie 84 miesięcy (7 lat)
- Ocena zawinienia następuje DOPIERO w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty
Stopnie zawinienia dłużnika – tabela porównawcza
Sąd upadłościowy dokonuje gradacji stopni zawinienia dłużnika. Poniższa tabela przedstawia wszystkie możliwe stopnie wraz z konsekwencjami prawnymi:
| Stopień zawinienia | Definicja | Konsekwencja prawna | Przykład |
| Celowość | Świadomy zamiar doprowadzenia do niewypłacalności | Odmowa umorzenia długów | Kredyt 14 dni przed wnioskiem o upadłość |
| Umyślność | Przewidywanie skutku i godzenie się na niego | Plan spłaty 36-84 mies. | Kredyty bez źródła dochodu |
| Rażące niedbalstwo | Skrajny brak ostrożności | Plan spłaty 36-84 mies. | Spirala długów: 5 kredytów w 3 mies. |
| Zwykłe niedbalstwo | Niedochowanie należytej staranności | Plan spłaty do 36 mies. | Brak zabezpieczenia przed utratą pracy |
| Brak winy | Okoliczności niezależne | Plan do 36 mies. lub umorzenie | Pandemia, ciężka choroba, śmierć |
Jakie są konkretne przykłady rażącego niedbalstwa?
Wyróżnić można następujące zachowania najczęściej klasyfikowane jako rażące niedbalstwo (przykładowe fikcyjne sytuacje):
1. Spirala długów (zaciąganie kredytów na spłatę kredytów)
Przykład: Pan Adam w ciągu 6 miesięcy zaciągnął 7 różnych zobowiązań – 2 kredyty gotówkowe w bankach, 2 pożyczki w firmach pożyczkowych i 3 chwilówki online – aby spłacić wcześniejsze długi. Łączne zadłużenie wzrosło z 70 000 zł do 135 000 zł.
2. Zaciąganie kredytów bez zdolności kredytowej
Przykład: Pani Anna, będąc na zasiłku dla bezrobotnych (1200 zł miesięcznie) i mając już zadłużenie 120 000 zł, zaciągnęła kolejny kredyt gotówkowy na 35 000 zł, podając fałszywe dane o dochodach. W momencie zaciągania kredytu jej rata wszystkich zobowiązań wynosiła 4500 zł przy dochodzie 1200 zł.
3. Sprzedaż majątku znacznie poniżej wartości rynkowej
Przykład: Dłużnik sprzedał nieruchomość wycenioną przez rzeczoznawcę na 600 000 zł za kwotę 240 000 zł (60% poniżej wartości rynkowej) członkowi rodziny, a następnie środki w ciągu 3 miesięcy wydał na bieżące wydatki konsumpcyjne.
4. Ignorowanie narastającego zadłużenia
Przykład: Brak reakcji na 13 wezwań do zapłaty w okresie 7 miesięcy, unikanie kontaktu z wierzycielami, niepodejmowanie prób negocjacji, mimo posiadania środków na częściową spłatę. Jednocześnie kontynuowanie wydatków na poziomie sprzed zadłużenia.
5. Prowadzenie działalności na stratach z niepłaceniem ZUS i US
Przykład: Kontynuowanie działalności gospodarczej przynoszącej straty przez 18 miesięcy, finansowanie niepłaceniem składek ZUS (zaległości 85 000 zł) i podatków (zaległości 42 000 zł), bez działań naprawczych.
6. „Słomiany przedsiębiorca”
Rejestracja działalności na swoje nazwisko, gdy faktycznie kieruje nią inna osoba. W przypadku niewypłacalności sąd może uznać to za rażące niedbalstwo.
Jak sąd ocenia, czy doszło do rażącego niedbalstwa?
Sąd dokonuje oceny indywidualnie, biorąc pod uwagę:
- Osobę dłużnika: wiek, wykształcenie, doświadczenie życiowe
- Okoliczności działania: sytuację finansową, świadomość konsekwencji
- Przedmiot działania: cel zobowiązania, uzasadnienie ekonomiczne
- Proporcje: stosunek dochodów do rat
- Podjęte działania zaradcze
Jaka jest różnica między umyślnością a rażącym niedbalstwem?
| Kryterium | Umyślność | Rażące niedbalstwo |
| Element psychiczny | Świadomy zamiar | Brak zamiaru |
| Przewidywanie | Przewiduje i chce/godzi się | Nie przewiduje/lekceważy |
| Przykład | Kredyt przed wnioskiem | Kredyty bez dochodów |
Jak unikać zarzutu rażącego niedbalstwa?
- Rozważne zaciąganie zobowiązań – analiza zdolności kredytowej
- Wczesne reagowanie – kontakt z wierzycielami w 30 dni
- Dokumentowanie działań – korespondencja, potwierdzenia wpłat
- Konsultacje z doradcą restrukturyzacyjnym
Plan spłaty FAQ – Najczęściej zadawane pytania
- Ile wynosi plan spłaty?
36-84 miesiące. Najczęściej 48-60 miesięcy (4-5 lat).
- Czy można się odwołać?
Tak. Zażalenie do sądu okręgowego w ciągu 7 dni.
- Co jeśli się nie zgadzam?
Złóż zażalenie z dodatkowymi dowodami i argumentacją.
- Jakie dokumenty przygotować?
Korespondencja z wierzycielami, potwierdzenia wpłat, zaświadczenia, opinie biegłych.
Rażące niedbalstwo i upadłość konsumencka – Podsumowanie i najważniejsze informacje
Rażące niedbalstwo może skutkować wydłużeniem planu spłaty do 84 miesięcy, ale od 2020 roku nie dyskwalifikuje z upadłości. Kluczowe zasady: świadome decyzje finansowe, wczesne reagowanie na problemy, dokumentowanie działań, konsultacje z doradcą, leczenie uzależnień.ych, aby uniknąć negatywnych konsekwencji prawnych. Jeżeli potrzebujesz pomocy w temacie rażącego niedbalstwa w wystąpieniu niewypłacalności w upadłości konsumenckiej lub poszukujesz wsparcia np. w kwestii restrukturyzacji firm, skorzystaj z usług Kancelarii Nowacka & Górnicki.
Potrzebujesz pomocy w tym temacie? Napisz do nas!
Nasz zespół jest gotowy, by Ci pomóc. Skontaktuj się z nami, a wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie!
